Jak ćwiczyć u dzieci koncentrację uwagi

Koncentracja uwagi jest niezbędna w życiu dzieci i dorosłych, podczas zabawy, pracy i nauki oraz przy wykonywaniu codziennych czynności. Jest to umiejętność skupiania i utrzymywania uwagi na ściśle określonych zadaniach i utrzymania jej w czasie. Jest konieczna podczas wszelkich świadomych działań, aby kierować naszą uwagę na to co robimy. Wraz ze wzrostem koncentracji na określonym bodźcu lub myślach, następuje zjawisko oddzielenia percepcji od pozostałych zjawisk i ich ignorowaniu. Umiejętność koncentracji daje się trenować i usprawniać, czyli można nauczyć się „kierować” swoją uwagą przez odpowiednie ćwiczenia.

Koncentracja uwagi może również następować samoistnie, bez wyraźnej, uświadomionej woli człowieka, podczas percepcji określonego zjawiska lub prowadzenia określonego działania.

Umiejętność ta rozwija się stopniowo w toku życia człowieka: u małych dzieci występuje uwaga mimowolna (inaczej przyciągana bez ich woli przez np. poruszający się przedmiot czy głośny dźwięk), natomiast tzw. uwaga kierowana rozwija się później (od ok. 3 roku życia przez wiek przedszkolny i wczesnoszkolny).

Do czego jej potrzebujemy?

Funkcją koncentracji jest wykonanie określonego zadania. Przez to wysoka umiejętność koncentrowania uwagi wiąże się z lepszą pamięcią, zdolnościami przestrzennymi oraz logicznego myślenia, efektywnej nauki i pracy, osiągania sukcesów życiowych a nawet zdrowia psychicznego jak i fizycznego. Co za tym idzie dzięki koncentracji uwagi wzrasta samoocena i poczucie własnej wartości.

Co wpływa na koncentrację?

- otoczenie – prawdopodobnie najgorsze są jaskrawe lub bardzo zróżnicowane barwy, które rozpraszają. Lepsze będą jednolite (np. odcienie niebieskiego, zielonego czy czerwieni)

- aromaterapia - przyjemne zapachy mogą poprawiać koncentrację i pamięć (np. olejek lawendowy, rozmarynowy czy miętowy). Niektóre zioła poprawiają pracę mózgu prawdopodobnie dlatego, że polepszają nastrój tym samym poprawiając skupienie

- pozytywny nastrój/nastawienie i motywacja – jak już wcześniej wspomniałam, gdy dobrze się czujemy łatwiej nam się zapamiętuje a motywacja jest konieczna do włożenia wysiłku w wykonanie zadania. Również zdrowie odżywanie się i picie wody to klucz do dobrego samopoczucia tak jak sen (wypoczęci osiągniemy lepsze efekty)

- dystraktory – to wszelkiego rodzaju bodźce, które odciągają naszą uwagę od tego, na czym chcemy być skupieni np. hałas z telewizora lub radia zamiast tego lepiej słuchać muzyki klasycznej, która powinna pomóc nam się wyciszyć

- przerwy – krótkie pauzy pozwolą na efektywniejszą pracę po ich zakończeniu

Ćwiczenia usprawniające koncentrację uwagi możemy rozpocząć już u kilkumiesięcznego malca. Przykłady ćwiczeń dla niemowląt i dzieci do 3 lat:

- pokazywanie dziecku kart/książek kontrastowych (około 25 cm od twarzy), aby skupić wzrok

- zabawa pacynką – gdzie też ważny jest kontrast – gdy wolno będziemy przesuwać pacynkę dziecko powinno wodzić za nią wzrokiem

- zabawy z grzechotkami, dzwoneczkami itp. zachęcając do złapania instrumentu lub innego przedmiotu

- zabawy sorterami kształtów i kolorów

- układanie wież z kubeczków, klocków, małych poduszek itp.

- wrzucanie chrupek do przeźroczystej butelki – dzięki temu ćwiczymy również precyzję ruchów dziecka

- nawlekanie koralików lub makaronu na sznurki albo sznurówki

Dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym:

- rysowanie przez kalkę, tak by jak najdokładniej odtworzyć postać lub cały rysunek, a także ćwiczenie szlaczków lub odwzorowywanie kształtów

- skupianie uwagi na 1 punkcie np. czarnej kropce przez ok. 30 s (można to stosować w formie gry)

- wskazywanie części ciała - nazywamy szybko i wskazujemy części ciała, dla zmylenia co jakiś czas wskazujemy błędnie, inny wariant to powtarzanie po dorosłym serii ruchów

- powtarzanie usłyszanego rytmu i wystukanie go lub wyklaskanie oraz powtarzanie głosem melodii

- odgadywanie kształtów rysowanych na plecach

- znikający przedmiot - rozkładamy przed dzieckiem, w jednej linii, kilka przedmiotów, po chwili dziecko zasłania oczy a dorosły zabiera 1 z nich, dziecko musi powiedzieć czego brakuje

- labirynty – nie samo rozwiązywanie co ich rysowanie, jak również zabawki z labiryntem tak by wcelować w oznaczone miejsce metalową kulką poprzez manewrowanie zabawką

- nauka krótkich rymowanych wierszyków, wyliczanek oraz gestów do nich

- układanie puzzli

- odpowiadanie na pytania do bajki czytanej lub historyjki obrazkowej a także ćwiczenie przewidywania co dalej lub wymyślanie alternatywnego zakończenia

- różne ćwiczenia manualne – lepienie, wyplatanie, wyklejanie itp.

- robienie czegoś według instrukcji lub powtarzanie ustalonego schematu

- kolorowanie obrazka według kodu

- wyszukiwanie różnic na obrazkach

- gry typu memory, „Zgadnij kto to”, „Dobble”, sudoku

- uprawianie sportu

U dzieci w wieku przedszkolnym ważne jest także ćwiczenie nawyku kończenia rozpoczętych zadań. Jeżeli można je wykonać w kilka minut tym lepiej – nawet jeśli nasza pociecha się poddaje lub jest znudzona. Przy czynnościach zajmujących więcej czasu można zrobić sobie wcześniej wspomnianą przerwę aby następnie bardziej zrelaksowanym wrócić do wcześniejszego zadania.

Multitasking

Wielozadaniowość bywa zgubna. Badania pokazują, że w ten sposób na niczym nie koncentrujemy pełni naszej uwagi, a to oznacza, że informacje przetwarzamy dużo płyciej niż byśmy mogli. To właśnie głębokość przetwarzania informacji decyduje o tym, ile zapamiętamy. Robiąc kilka rzeczy jednocześnie może robimy/uczymy się więcej, ale efektem szybszego uczenia się jest i szybsze zapominanie. Aby informacje zostały trwale zapamiętane, musimy przez dłuższy czas poświęcić im pełną uwagę.

Drodzy rodzice w czasie wolnym warto nie tylko bawić się z dzieckiem ale również stawiać przed nim takie „małe wyzwania” – z pewnością będzie to dla Was obojga ciekawą i alternatywną rozrywką.

Autor: Dominika

Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku Pedagogika, ze specjalizacjami: Wczesnoszkolne Nauczanie Języka Angielskiego oraz Animacja Społeczno-Kulturalna.