Wiek
przedszkolny dziecka jest to okres, w którym zachodzą istotne
zmiany rozwojowe w obszarze intelektu, emocji oraz socjalizacji
dziecka, dzięki czemu dziecko to coraz lepiej przystosowuje się do
środowiska, w którym żyje. Do najważniejszych procesów
rozwojowych pomiędzy 3 i 4 a 6 rokiem życia dziecka zaliczyć można
następujące:
-
zmianę w zakresie świadomości siebie jako jednostki oraz w
zakresie relacji z innymi osobami,
-
odkrycie siebie jako jednostki decydującej o własnych
działaniach,
-
stopniowe stawanie się twórcą własnych działań i przejmowanie w
tym zakresie inicjatywy,
-
podejmowanie działań w celu utrzymywania relacji z innymi ludźmi,
zgodnie wyuczonymi rolami,
-
pojawienie się u dziecka motywacji do współpracy z innymi,
-stopniowe
opanowywanie umiejętności zapewniających bezkonfliktowe działanie
w coraz bardziej złożonych sytuacjach.
Rozwój poznawczy i
intelektualny polega na doskonaleniu funkcji poznawczych i czynności
umysłowych w sposób bezpośredni – sensoryczny lub pośredni –
umysłowy. W okresie przedszkolnym u dziecka zauważalny jest
znaczący rozwój umiejętności zapamiętywania, przypominania oraz
wyobrażania sobie różnych zjawisk, co jest bezpośrednio powiązane
z rozwojem mowy. Umiejętność mówienia u dzieci w wieku
trzech-czterech lat ogranicza się do wypowiadania dwu- lub
trzyskładnikowych zdań prostych – oznajmujących lub pytających.
Następnie, w wieku od czterech do sześciu lat obserwujemy
intensywny rozwój umiejętności mówienia, polegającej na
rozszerzeniu zasobu słownictwa używanego przez dziecko,
konstruowaniu zdań złożonych z użyciem spójników, właściwym
używaniu przyimków i gramatycznych końcówek wyrazów, używaniu
liczby mnogiej, czasu przeszłego i przyszłego itp.
Dziecko
w wieku przedszkolnym zaczyna uczyć się zapamiętywania – proces
ten nie jest już mimowolny, ale staje się wynikiem dziecięcych
starań. Ponadto w okresie tym pojawia się tzw. myślenie intuicyjne
– dziecko opiera się na własnym doświadczeniu i podejmuje
decyzje poprzez przywoływanie i porównywanie ze sobą obrazów
zarejestrowanych w pamięci, co następuje w sposób intuicyjny.
Omawiając cechy rozwoju poznawczego, warto odwołać się do teorii
koncepcji rozwoju intelektualnego stworzonej przez J. Piageta,
wybitnego szwajcarskiego psychologa. J. Piaget w swej koncepcji
wyróżnił 4 etapy rozwoju poznawczego dziecka, a mianowicie:
- stadium sensoryczno-motoryczne, zwane też stadium inteligencji praktycznej, obejmujące pierwszy i drugi rok życia dziecka,
- stadium przedoperacyjne, zwane inaczej stadium inteligencji reprezentującej, obejmujące okres od drugiego do siódmego roku życia dziecka,
- stadium operacji konkretnych, obejmujące okres od siódmego do jedenastego bądź dwunastego roku życia dziecka,
- stadium operacji formalnych, przypadające na okres powyżej dwunastego roku życia.
Według
powyższej klasyfikacji okres przedszkolny jest to czas przypadający
na drugie stadium rozwoju poznawczego dziecka. Dla tego etapu
charakterystyczne są następujące cechy rozwoju poznawczego:
-
egocentryzm, a więc postrzeganie i opisywanie przez dziecko świata
wyłącznie ze swej własnej perspektywy,
-
myślenie animistyczne, polegające na nadawaniu zjawiskom i
przedmiotom nieożywionym cech ludzkich i właściwości
psychicznych, np. przekonanie dziecka, że zabawki idą spać w
nocy,
-
myślenie wyobrażeniowe i intuicyjne, poprzez przywoływanie w
pamięci obrazów.
Emocjonalność
dziecka w wieku przedszkolnym podlega oddziaływaniom jego wyobraźni
i czynnikom zewnętrznym pochodzącym ze świata rzeczywistego. Tym
samym dziecko na początku odkrywa swoje przeżycia jako efekt
oddziaływania różnych sił – zewnętrznych jak i wewnętrznych,
a następnie próbuje zrozumieć ich przyczyny i mechanizmy tak, by
móc z czasem zacząć opanowywać dane emocje, a więc zarządzać
własnymi uczuciami.