Inteligencja – bardziej skomplikowana niż nam się wydaje

Mądry, geniusz, naukowiec, profesor – słowa te często przez są nas kojarzone z możliwościami naszego umysłu oraz inteligencją. Nie są jednak wystarczającymi określeniami potencjału, jaki każdy z nas w sobie nosi. Według amerykańskiego psychologa Howarda Gardnera osoba może być inteligentna na wiele sposobów. Gardner, specjalista w dziedzinie psychologii poznawczej oraz psychologii uczenia się, jest twórcą modelu Inteligencji Wielorakiej (Multiple Intelligence), który zakłada, iż na inteligencję ogólną człowieka składają się: inteligencja muzyczna, przyrodnicza, logiczno-matematyczna, ruchowa, językowa, wizualno-przestrzenna, interpersonalna oraz intrapersonalna. 

Pierwszy z typów inteligencji to inteligencja muzyczna. Rozumiemy przez nią wysoko rozwinięty słuch muzyczny oraz uwrażliwienie na dźwięki. Pojawia się najwcześniej z pośród wszystkich ośmiu jej rodzajów. Osoby obdarzone inteligencją muzyczną są świetnymi tancerzami i śpiewakami, bez większych trudności potrafią rozróżniać dźwięki różnych instrumentów a także powtórzyć raz zasłyszaną melodię. Posiadają również zdolności w zakresie operowania językami obcymi. 

Inteligencja przyrodnicza to poznanie, zainteresowanie oraz rozumienie natury. Osoba obdarzona tym rodzajem inteligencji jest wrażliwa na przyrodę, pielęgnuje i opiekuje się roślinami oraz zwierzętami. To taka ogrodnicza dusza, która wnioskuje oraz czerpie korzyści ze świata natury. Dzieci obdarzone inteligencją przyrodniczą bardzo dobrze dają sobie radę z przyporządkowywaniem przedmiotów lub kategoryzowaniem. Poza chęcią przebywania na świeżym powietrzu osoby takie z przyjemnością obserwują otaczającą ich naturę zarówno w skali makro jak i mikro.

Inteligencja logiczno-matematyczna, do tej pory głównie kojarzona z czynnikiem IQ, wiąże się z postrzeganiem przyczynowo-skutkowym, rozwiązywaniem problemów oraz logicznym myśleniem. Dzieci z dobrze rozwiniętym tym rodzajem inteligencji dbają o szczegóły, lubią porządek oraz rozwiązywanie zagadek. Cechuje je zainteresowanie eksperymentami oraz wysoka zdolność myślenia abstrakcyjnego. Ponad to dzieci takie lubią analizować otaczające je zdarzenia, w tym także badać struktury językowe. Aby rozwijać inteligencję logiczno-matematyczną należy przed dzieckiem stawiać wyzwania w postaci problemów do rozwiązania, szacowania a także ćwiczenia pamięci.

Kolejnym rodzajem jest inteligencja ruchowa (kinestetyczna). Dzieci obdarzone zdolnościami w tym zakresie bardzo lubią ruch, taniec i sport. Są również zdolne manualnie, co rozwijają np. majsterkując, rzeźbiąc czy lepiąc. Częściej niż inni gestykulują, ponieważ wyrażają swoje emocje całym ciałem. Kinestetykowi ciężko jest usiedzieć w miejscu nie poruszając się (trudno jest także oczekiwać od takich osób, że będą w stanie wysiedzieć w ciszy i bezruchu w trakcie zajęć lub lekcji). Intuicyjnie wykonują swoim ciałem, a także przedmiotami skomplikowane ruchy, przy czym dotyk jest dla nich niezwykle ważny. Kinestetycy, jak już wspomniałam, to osoby ruchliwe, przez co często postrzegane są, jako nadpobudliwe. W trakcie zajęć potrzebują wielu bodźców, z którymi nie stykają się, na co dzień. Co więcej dobrze, aby lekcje (w szczególności dla nich) były dynamiczne, z zastosowaniem różnego rodzaju przyrządów, gdyż uczą się one za pomocą dotyku i ruchu. Również zwierzęta i środowisko naturalne są ważne dla tych kreatywnych osób, ekologia, pisanie oraz liczenie sprawiają im radość.

Inteligencja językowa (nazywana również werbalną lub lingwistyczną) oznacza zdolność komunikowania się za pomocą mowy. Bogate słownictwo, trafne argumentowanie, zabawa słowem, żarty, kreatywność w pisaniu oraz zainteresowanie i rozumienie tekstów literackich, są cechami wyróżniającymi ten rodzaj potencjału. Osoby z wysoko rozwiniętą inteligencją językową przejawiają łatwość w uczeniu się języków obcych. Duże znaczenie ma tutaj także budowa i znaczenie słów, brzmienie dźwięku oraz rytm. 

Inteligencja wizualno-przestrzenna – kluczowe znaczenie w tym typie inteligencji ma używanie wyobraźni, wrażliwość na przedmioty, wzory, kolorystykę oraz detale. Osoby z wysoce rozwiniętymi zdolnościami wizualno-przestrzennymi interesują się kształtem oraz estetyką. Bardzo lubią wykonywać różnego rodzaju prace plastyczne, układanie puzzli, tworzenie konstrukcji, odczytywanie map i symboli. W przekazywaniu myśli często wspomagają się wykresami, tabelami czy obrazami. Umysł inteligentny przestrzennie jest bardzo kreatywny i twórczy.

Inteligencja społeczna (interpersonalna) łączy w sobie cechy wszystkich wymienianych wcześniej typów inteligencji. Jest silnie związana z emocjonalnością, a także zdolnością do samokontroli, empatii, dostrzegania cech różnicujących ludzi. Pozwala ona na dostrzeżenie zmian nastroju, zachowania czy intencji zapobiegając popełnieniu nietaktu lub gafy. Osoby obdarzone tym typem inteligencji są bardzo towarzyskie i lubią otaczać się ludźmi, ucząc się poprzez kontakty z innymi. Świetnie słuchają, potrafią pocieszyć lub doradzić a z powodu wielorakich zainteresowań biorą udział w wielu zajęciach. Krytykę odbierają konstruktywnie, są pewne siebie, łatwo nawiązują nowe kontakty i pielęgnują stare znajomości. Potrafią odnaleźć się zarówno, jako współpracownik, lider oraz rozjemca. Są wyczulone na innych oraz ich potrzeby, przy czym zazwyczaj bezbłędnie interpretują ich zachowania.

Inteligencja intrapersonalna inaczej zwana intuicyjną jest związana ze świadomością samego siebie, co przyczynia się do samokontroli. Osoby inteligentne intrapersonalnie posiadają niemalże niezawodną intuicję, są „mądre życiowo” i silnie zmotywowane do działania. Te cechy wpływają jednak na ich większą skrytość, nieśmiałość, introwertyzm oraz silny indywidualizm. Jednakże mimo wszystko dzięki pewności siebie oraz znajomości swoich atutów nie boją się podejmować ryzyka. Opinie innych wykorzystują, jako nowe źródła informacji, które wzbogacają myślenie.  Dzieci o takiej inteligencji lubią o wielu aspektach decydować samodzielnie, bez wspomagania dorosłych.

Jak widzimy istnieją również dziedziny inteligencji, w których nie da się zdobyć stopnia naukowego (np. budzenie sympatii lub zdolność empatii). Różne rodzaje inteligencji oraz zdolności wskazują także na różne modele uczenia się. Niektórzy „uczą się” szybciej a niektórzy wolniej ze względu na nasze wrodzone lub nabyte predyspozycje. Każdy jest inny, a zatem potrzebuje innych bodźców, które będą go stymulować, a także innych aktywności, aby się czegoś nauczyć lub zrozumieć. Nie oznacza to jednak, że można odznaczać się jednym, jedynym rodzajem inteligencji. Wręcz przeciwnie, tak samo jak procesy rozwoju moralnego, poznawczego czy emocjonalnego są ze sobą nierozerwalnie związane, tak samo typy posiadanego potencjału i zdolności również przeplatają się ze sobą, tworząc niepowtarzalną kombinację, jaką jest człowiek. Niepowtarzalną kompozycję „lubię/nie lubię”, „umiem/nie umiem”, jaką jest dziecko. Stymulujmy dzieci zgodnie z ich możliwościami i zainteresowaniami, pamiętają także o tych (może jeszcze) uśpionych rodzajach inteligencji.

Autor: Dominika

Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku Pedagogika, ze specjalizacjami: Wczesnoszkolne Nauczanie Języka Angielskiego oraz Animacja Społeczno-Kulturalna.