Bajkoterapia jest formą biblioterapii, czyli terapii za pomocą książki. Jest częstą metodą pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Polega na czytaniu dzieciom lub czytaniu przez nie same opowieści terapeutycznej, która dotyczy konkretnego problemu, jednak nawet samodzielna lektura wymaga wsparcia osoby trzeciej.
Źródła takiej metody pracy możemy szukać w twierdzeniach amerykańskiego psychoanalityka i pedagoga Bruno Bettelheima. Jego zdaniem bajka lub opowieść aby zainteresować dziecko musi obudzić jego ciekawość i wyobraźnię, a jeżeli ma mieć wpływ na jego życie musi stymulować rozwój inteligencji, porządkować uczucia oraz dotykać problemów bliskich dziecku – takich z którymi ono samo się zmaga. Bajkoterapię stosuje się w psychoterapii, terapii pedagogicznej i arteterapii.
Bajki terapeutyczne pokazują wzorce postępowania, mówią jak sobie radzić, pomagają w przezwyciężeniu lęków związanych z różnymi sytuacjami. Dzięki dobrze dobranemu tekstowi w umyśle dziecka zaczyna pojawiać się pozytywne myślenie, dziecko zaczyna rozumieć swoje uczucia oraz ich przyczyny, lepiej rozumie otaczający je świat oraz nowe dla niego sytuacje. Tak zwany „happy ending” oraz pozytywny bohater, który nigdy się nie poddaje i z którym dziecko może się utożsamić, dodają wiary we własne możliwości. Bajkoterapia zwalcza także poczucie osamotnienia w swoich uczuciach, a sytuacja, która w oczach dziecka była wcześniej beznadziejna, teraz może stać się możliwa.
Maria Molicka, autorka wielu bajek, wyróżnia trzy gatunki bajek terapeutycznych:
Bajki relaksacyjne – mają na celu wywołanie odprężenia. Fabuła bajki dzieje się w miejscu dobrze znanym dziecku, przyjaznym i spokojnym. Bohater (a zarazem dziecko) wszystkimi swoimi zmysłami doświadcza miejsca, w którym przebywa. Relaks powoduje odprężenie mięśni, uspokojenie, lepsze samopoczucie a także wyciszenie. Problemy dziecka oraz lęki są odsuwane na dalszy plan. Pomaga to się odstresować i zmniejszyć napięcie emocjonalne. Dziecko, które posiada spokój wewnętrzny i myśli pozytywnie, łatwiej upora się z trudnościami jakie stawia mu życie. Ważne są tu również elementy humorystyczne opowieści, które dodatkowo pomagają w relaksie i odprężeniu.
Bajki psychoedukacyjne – ich celem jest wprowadzenie pozytywnych zmian w zachowaniu. Bohater bajki psychoedukacyjnej boryka się z podobnym problemem jak nasze dziecko. Postawa bohatera, tak tutaj ważna, uczy jaki wzorzec zachowania dziecko powinno zastosować w danym momencie. Jest to bardzo cenne doświadczenie. Ten rodzaj bajek pomaga w trudnym i burzliwym procesie dorastania.
Bajki psychoterapeutyczne – nadrzędnym ich celem jest obniżenie lęku. Zawierają zupełnie inną drogę myślenia sprawiającą, że sytuacje lękotwórcze dziecko odczuwa w inny, nowy sposób. Przekazują wiedzę o lękach dziecka oraz wskazują sposoby radzenia sobie z nimi. Zastępczo zaspakajają potrzeby, dowartościowują dziecko, dają poczucie zrozumienia dzięki akceptacji. Budują pozytywne emocje takie jak nadzieja oraz przyjaźń, które prezentują bajkowe postacie.
Za pomocą bajkoterapii można poruszyć takie tematy jak:
- poczucie własnej wartości
- rozwód rodziców
- pierwsze dni w przedszkolu lub szkole
- irracjonalne lęki
- brak miłości
- adopcja
- śmierć
- rozłąka z bliskimi
- pojawienie się rodzeństwa
- choroba
Aby bajkoterapia była skuteczna muszą zostać spełnione pewne warunki. „Terapeuta” musi: bardzo dobrze znać swojego „pacjenta” lub „czytelnika”, bardzo dobrze znać literaturą, z którą pracuje i umiejętnie ją dobierać, zachęcać do poznawania lektury, uwzględniać potrzeby oraz zainteresowania dziecka.
Biblioterapia przeznaczona jest również dla osób nie zmagających się z poważnymi, długoterminowymi problemami. Dzięki kontaktowi z książką dziecko poznaje otaczający je świat, historie, obyczaje, pogłębia swoje zainteresowania, pragnie naśladować ulubionych bohaterów. Umiejętnie dobrana książka pobudza ciekawość, rozwija wyobraźnię, pozwala spojrzeć na swój problem z innego punktu widzenia, przeżywać różnorodne emocje i jest ważna dla samorozwoju.
Bajkoterapia jest stosunkowo nową metodą, bardzo prostą, łatwą do nauki a także skuteczną, co potwierdza jej coraz większa popularność na całym świecie.
Online można znaleźć wiele interesujących pozycji pod hasłami „bajkoterapia” oraz „bajki terapeutyczne”. Oto kilka z nich:
Autor: Dominika
Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku Pedagogika, ze specjalizacjami: Wczesnoszkolne Nauczanie Języka Angielskiego oraz Animacja Społeczno-Kulturalna.
