Bo czytanie, to kochanie, czyli dlaczego powinniśmy czytać dziecku?

Co roku na terenie naszego kraju organizowane są liczne akcje związane z czytaniem. „Cała Polska czyta dzieciom”; „Przerwa na wspólne czytanie”; „Ogólnopolski dzień głośnego czytania” to tylko niektóre z akcji promujących i propagujących czytanie dzieciom. Dlaczego? Po co? Czy to czytanie jest aż tak ważne?

Ostatnio jadąc metrem usłyszałam rozmowę dwóch młodych mam. Jedna z nich rozentuzjazmowanym głosem mówiła: „…ja to mojej puszczam audiobooka, albo bajkę na tablecie i mam z głowy”. „Mam z głowy co?” pomyślałam i spróbowałam sobie wyobrazić siebie, jak włączam mojemu małemu synkowi audiobooka, wychodzę z pokoju, zamykając za sobą drzwi i… pozbawiam go tych wszystkich chwil mo

jej obecności, przytulania, wspólnego czytania i rozmawiania… Przypomniałam też sobie swoje własne dzieciństwo, kiedy przed snem mama siadała na łóżku i czytała… Jej głos, zapach, ciepło… Uwielbiałam te wieczory… A później, gdy już podrosłam i sama czytałam - nigdy nie zasnęłam bez przeczytania kilku stron książki…

Teraz sama, jako mama, co wieczór czytam synkowi - siadam na jego łóżku, otwieram książkę, a on kładzie głowę na moich kolanach i słucha. Ja czytam, a on słucha, ogląda obrazki i zadaje pytania. Ja odpowiadam, dalej czytam, a on znowu zadaje pytania… ja czytam, a on spokojnie zasypia…

Dlaczego nie wystarczy, żeby rodzice włączali dzieciom bajki, filmy czy audiobooki? Dlaczego należy dzieciom czytać? Dlaczego Fundacja „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom” już od 15 lat podkreśla potrzebę codziennego wspólnego czytania?

Uwaga i czas poświęcony dziecku jest bardzo ważny dla jego rozwoju emocjonalnego i intelektualnego. Dbałość o codzienne rzeczy np. smaczne śniadanie, ciepły obiad, czyste ubranie to podstawa, ale nie możemy zapomnieć o innych ważnych czynnościach, takich jak rozmowa, opowiadanie bajek przed snem, czy też czytanie książek.

Czytając dziecku zaspokajamy jego potrzeby emocjonalne, czego nie zrobi za nas ani komputer, ani telewizja. Podczas czytania jesteśmy blisko, przytulamy dziecko, poświęcamy mu czas i jesteśmy w stu procentach na nim skoncentrowani. W zrozumiały dla niego sposób swoim zachowaniem przekazujemy mu informację: „Kocham Cię i jesteś dla mnie bardzo ważny”. A ono ma wtedy szansę zadawać pytania, wtulić się w ciepłe ramiona rodzica i pobyć z nim sam na sam.

To właśnie dzięki poczuciu, że jest ważne, rozumiane i kochane, dziecko zaczyna budować wiarę w siebie, życzliwość, empatię oraz umiejętności społeczne. Zdobywa też istotne kompetencje intelektualne – uczy się języka oraz myślenia.

Współczesny człowiek musi umieć samodzielnie myśleć i podejmować decyzje. Powinien też swobodnie i poprawnie posługiwać się językiem, który dla każdego z nas jest prawdziwą wizytówką w szkole, w pracy i w życiu. Język to przecież podstawowe narzędzie myślenia, zdobywania wiedzy, komunikacji z ludźmi i udziału w kulturze. Dobrze dobrane książki pomagają w rozwijaniu słownictwa, wiedzy i nauczaniu wartości. A zatem – czytając dziecku – poszerzamy tematykę jego zainteresowań, używamy języka literackiego – bogatego i poprawnego, oraz dajemy dziecku dostęp do treści, których nie dostarczy mu własne doświadczenie. Ponadto rozwijamy jego wyobraźnię, wiedzę i wrażliwość moralną.

Już od najmłodszych lat powinniśmy zaprzyjaźnić dziecko z książką. Najlepszym sposobem na to jest dawanie przykładu. Jeśli w najbliższym otoczeniu dziecka znajdują się książki, jeśli stanowią coś ważnego i intymnego dla jego rodziców, to dziecko wprowadzi w swoje życie podobne nastawienie do książek. Dzięki temu czytanie stanie się dla dziecka naturalną formą spędzania czasu oraz pewnego rodzaju „zabawą”, którą dziecko z czasem będzie wybierało z własnej woli.

Poznawanie przygód książkowych bohaterów jest formą, która z jednej strony pozwala na wspólne spędzanie czasu, a z drugiej – stwarza przestrzeń na wzajemne zgłębianie swoich myśli, przeżyć, uczuć, czyli na wspólne poznawanie siebie. Ponadto książka jest „narzędziem”, które nie tylko wprowadza dziecko w świat wartości, ale też umożliwia nam - rodzicom w zrozumiały dla dziecka sposób opowiedzieć mu o istotnych społecznie rzeczach, jakimi są miłość, przyjaźń, troska, przemijanie, śmierć, czy też niebezpieczeństwo. Poza tym wspólne czytanie pozwala dziecku lepiej zrozumieć świat oraz pokazuje różnego rodzaju postawy i konsekwencje ich przyjmowania lub odrzucania, co z kolei ma wpływ na kształtowanie się światopoglądu dziecka.

Liczne badania naukowe potwierdzają, że głośne, codzienne czytanie dziecku po 20 minut dziennie:

1. Buduje więź pomiędzy rodzicem i dzieckiem.
2. Zaspokaja potrzeby emocjonalne dziecka.
3. Wspiera rozwój psychiczny dziecka i wzmacnia jego poczucie własnej wartości.
4. Uczy języka, rozwija słownictwo, daje swobodę w mówieniu.
5. Przygotowuje i motywuje do samodzielnego czytania.
6. Uczy myślenia
7. Rozwija wyobraźnię.
8. Poprawia koncentrację.
9. Ćwiczy pamięć.
10. Przynosi wiedzę ogólną.
11. Ułatwia naukę.
12. Uczy odróżniania dobra od zła, rozwija wrażliwość moralną.
13. Rozwija poczucie humoru.
14. Jest znakomitą rozrywką.
15. Zapobiega uzależnieniu od mediów.
16. Chroni przed wpływami ze strony otoczenia i kultury masowej.
17. Pomaga w rozwiązywaniu problemów.
18. Stanowi ucieczkę od nudy.
19. Zapobiega działaniom i zachowaniom aspołecznym.
20. Kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy.

Czytanie dziecku i ograniczenie korzystania z mediów elektronicznych, to najlepsza i bez kosztowna inwestycja w jego przyszłość oraz jeden z największych prezentów, jakie możemy ofiarować naszemu dziecku.

Dziecko, które czyta stanie się dorosłym, które myśli. A zatem czytajmy głośno swoim pociechom – 20 minut dziennie! Codziennie!

P.s. Książki, które warto przeczytać dziecku:

Źródło: Internet.

Autor: Mariola

Absolwentka studiów magisterskich na Uniwersytecie Gdańskim (Wydział Biologii, Geografii i Oceanologii) oraz studiów podyplomowych z zakresu Edukacji Przedszkolnej w Wyższej Szkole Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie (Wydział Nauk Społecznych i Filologii)

Dlaczego moje dziecko wybiera ciszę? Czy to nieśmiałość?

„Moje dziecko wstydzi się mówić w szkole/przedszkolu. Jest takie wstydliwe. Czy z tego wyrośnie?” Takie pytanie niepokoi rodziców przedszkolaków oraz uczniów wczesnoszkolnych. Nie jest to jednak pytanie właściwe. W takiej sytuacji należałoby spytać „Dlaczego?”

Już w 1877 roku niemiecki lekarz Kussamaul próbował opisać wyżej wymienioną przypadłość nazywając ją „afazją dobrowolną”. Nazwa ta nasuwała jednak błędne wnioski. Dopiero, po latach kilku kolejnych prób, w 1994 roku dzięki amerykańskiej klasyfikacji zaburzeń, wystosowano termin: mutyzmu wybiórczego (od łacińskiego „mutum” – niemy), zwanego inaczej selektywnym.

Objawy mutyzmu selektywnego

Według różnych kryteriów i źródeł diagnostyka mutyzmu przedstawia się następująco:

- niemówienie w określonych sytuacjach, w których mówienie jest oczekiwane, mimo mówienia w innych (dziecko samo dobiera grono osób, w otoczeniu których mówi)

- czas trwania powyżej 4 tygodni

- brak mówienia nie wynika z braku znajomości języka lub dyskomfortu posługiwania się tym językiem czy trudnościami w wymowie

- wykluczone zostają całościowe zaburzenia rozwoju (autyzm), zaburzenia komunikacji (jąkanie) lub zaburzenia psychotyczne (schizofrenia)

- sytuacje w których dziecko mówi i milknie występują w sposób przewidywalny i konsekwentny (nie są zależne od nastroju)

Mutyzm wybiórczy sprawia, że dziecko staje się nieme. Zdarza się tak w sytuacjach, gdzie ktoś oczekuje od niego komunikowania się i np. występowania na forum grupy. W domu (lub innym wybranym przez siebie miejscu, gdzie czuje się najbardziej komfortowo i bezpiecznie) dziecko jest spontaniczne, hałaśliwe i gadatliwe, towarzyskie, uparte, niesforne a nawet buntujące się. Mówi, gdy otoczenie jest bezpieczne i sprzyjające. Mutyzm nie jest tym samym co nieśmiałość, dlatego dzieci z mutyzmem nie muszą być nieśmiałe. Roześmiane i radosne, chętnie angażują się w zabawy, a nawet je inicjują. Mimo to nie mogą wydobyć z siebie głosu lub jedynie szepczą. Dzieci z mniej nasilonymi objawami mogą wydawać się beztroskie i zrelaksowane ale będą rozmawiać jedynie z wybranymi osobami. Wszystkie mają jednak potrzeby społeczne jak każde inne dzieci, chcą być lubiane przez rówieśników i akceptowane przez nich.

Dzieci z mutyzmem zazwyczaj funkcjonują w normach rozwojowych i intelektualnych, nie mają trudności dydaktycznych, a w sytuacjach gdy nie oczekuje się mówienia (pisanie, liczenie, czytanie) mogą odnosić sukcesy. Jedynie 20-30% dzieci z mutyzmem wybiórczym ma zaburzenia mowy i jest to jedynie cecha towarzysząca.

Przyczyny

Przyczyny braku mówienia są natury psychologicznej i należą do zaburzeń lękowych. Krótko mówiąc, wynikają z silnego lęku. U większości dzieci z mutyzmem wybiórczym występują genetyczne predyspozycje do reagowania niepokojem. Dziedziczą one tendencję po krewnym mimo, że u żadnego z członków rodziny lęk nie przybiera tak silnej, ekstremalnej wręcz formy. U dzieci z mutyzmem widoczny jest lęk separacyjny (może być to również związane z wcześniejszymi traumatycznymi zdarzeniami), częsty płacz, wpadanie w złość, kłopoty ze spaniem. Częściej przeżywają niepokój niż osoby nieśmiałe. Występuje u nich również zahamowany temperament (niezahamowany temperament = towarzyskość, wg. J.Kagan), a co za tym idzie obniżony próg reagowania w obszarze ciała migdałowatego. Ciało migdałowate odpowiada za pojawienie się reakcji lękowej. Gdy do tego ośrodka dotrze sygnał o niebezpieczeństwie, wyzwala ono serię reakcji mających na celu ochronę przed zagrożeniem. W przypadku dzieci z mutyzmem taki sygnał pojawia się w sytuacjach towarzyskich, gdzie pojawiają się inni ludzie.

Do innych przyczyn pojawienia się mutyzmu zalicza się: częste przeprowadzki i migracje, świadomość niedoskonałości mowy oraz prześladowania i inne negatywne reakcje ze strony otoczenia. Natomiast do czynników podtrzymujących występowanie mutyzmu: negatywne wzmacnianie przez zwiększoną uwagę, brak interwencji, zdolności do doskonałego komunikowania się niewerbalnie, izolacja geograficzna lub społeczna (mniejszość etniczna lub językowa), negatywny model komunikowania się w rodzinie.

Mówienie, również to na forum, wiąże się z ogromnym stresem, dlatego dziecko komunikuje się wtedy za pomocą mimiki oraz gestów. Mimo świadomości, że mowa umożliwia nawiązanie bliskich relacji to mówienie czy rozpoczynanie rozmowy jest bardzo trudne. Uczucie ściśniętego gardła i bycie w „świetle reflektorów” uniemożliwia zabranie głosu. Dlatego dziecko z mutyzmem wybiórczym może być niechętne do udziału w zajęciach grupowych, szczególnie gdy związane jest to ze spotkaniem nowych osób. Kontakty społeczne są dla niego męczące.

Dzieci takie mogą wydawać się pozbawione emocji, unikać kontaktu wzrokowego, stać nieruchomo, ssać palce, obgryzać paznokcie, gryźć ubranie, być perfekcjonistami, być nadwrażliwe (na dotyk, zapach, dźwięki), mają niskie poczucie własnej wartości, nie lubią zmian. Najłatwiej rozmawiać im w kameralnej atmosferze z rówieśnikami lub osobami dobrze sobie znanymi i bliskimi

Postępowanie

W wieku przedszkolnym często nauczyciele dowiadują się od rodzica o skrajnej nieśmiałości. Natomiast w wieku szkolnym mamy sytuację odwrotną – to rodzic dowiaduje się od nauczyciela o problemie występowania na forum. Jedni i drudzy powinni się uważnie przyglądać dzieciom małomównym i nieśmiałym.

Większość mutyzmu diagnozowana jest między 3 a 7 rokiem życia, czyli z momentem pójścia do przedszkola lub szkoły. Często sprawiając wrażenie nieśmiałości, to dopiero szkoła uwypukla ten problem, gdyż pojawiają się w niej wysokie oczekiwania dotyczące interakcji społecznych. Czasami dzieci z mutyzmem wybiórczym mają problem z jedzeniem na terenie przedszkola czy szkoły oraz załatwianiem potrzeb fizjologicznych.

Rozpoznanie mutyzmu musi być poprzedzone dokładną diagnozą stanu psychicznego oraz somatycznego dziecka. Konieczne jest również wykluczenie zaburzeń neurologicznych mowy (uszkodzenie ośrodków mowy) i słuchu. Wczesna diagnoza jest niezwykle ważna, ponieważ mutyzm jest najbardziej podatny na terapię w początkowym stadium. Im wcześniej rozpoznany, tym lepsze prognozy na przyszłość.

Brak mówienia nie wynika z zuchwalstwa, buntu, krnąbrności czy chęci manipulacji. Takie podejście może bardzo zaszkodzić. Dziecko, u którego podejrzewamy mutyzm wybiórczy należy chwalić, ale nie ponad miarę, za każdą próbę słownego komunikowania się (za wysiłki i osiągnięcia), oraz zrezygnować z nacisków i oczekiwań dotyczących mówienia. Należy traktować je tak samo jak inne dzieci. Dziecko powinno czuć nasze wsparcie, zrozumienie dla jego problemu i lęku. W kontaktach nim powinny być zadawane pytania zamknięte typu „tak – nie”, gdzie można kiwnąć lub zaprzeczyć głową. Bardzo pomocne będzie również pogłębienie swojej wiedzy na temat mutyzmu.

Z mutyzmu się nie „wyrasta” a źle zdiagnozowany utrwala się. Starsze dzieci mogą nadal mieć blokadę prze występami publicznymi takimi jak czytanie na głos, śpiewanie, recytowanie. Jeżeli dziecko lub nastolatek w porę nie otrzyma pomocy ze strony terapeuty mutyzm zakorzeni się a „chory” dojdzie do wniosku, że nie warto szukać pomocy. Przez brak zrozumienia zacznie się izolować. Doprowadzi to do depresji i fobii społecznych. Przez lata pozbawione rozmowy, normalnych kontaktów z innymi, utratę okazji do rozwoju kompetencji społecznych mutyzm stanie się nawykiem, który bardzo trudno zwalczyć.

Aby rozpocząć terapię w pierwszej kolejności rodzice wraz z dzieckiem powinni udać się do pediatry, który po stwierdzeniu braku zaburzeń narządów mowy i słuchu skieruje nas do poradni pedagogiczno-psychologicznej (PPP), a tam rozpocznie się konsultacja psychiatryczna.

Leczenie może przybierać różne formy np.: terapii behawioralna, poznawcza, leczenia przez zabawę, psychoterapii oraz farmakologii. Ta ostatnia forma może wydawać się kontrowersyjna, jednak stosowane leki psychotropowe mają obniżyć poziom lęku, a to pozwala rozpocząć pracę terapeutyczną. Rodzaj leczenia powinien zostać dobrany indywidualnie do dziecka.

 

Autor: Dominika

Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku Pedagogika, ze specjalizacjami: Wczesnoszkolne Nauczanie Języka Angielskiego oraz Animacja Społeczno-Kulturalna.